وب نوشت های یک بیش فعال فرهنگی

قدیما همه مسجد هم می رفتن اما حالا همه تلویزیون می بینن؟

راستشو بخوای ما همچین تلویزیون نمی بینیم

شاید بعدا دلیلشو بگم

نه که بدم نمیادا بلکه عاشق فیلم دیدنم کارتونم دوست دارم....

بهرحال یکی از دوستان یک مقایسه بین تلویزیون و مسجد انجام داده که براتون می ذارم....................

تلویزیون ممکن است به مسائل دینی اجتماع بپردازد اما با تغییر کانال، حال و هوای مخاطب عوض می‏شود، ولی حال و هوای مسجد همواره ثابت است. مسجد است که سازنده افراد آماده فداکاری برای دین و کشور است.

امروزه تلویزیون به عنوان پرقدرت‏ترین وسیله ارتباط جمعی در تکوین، تحکیم و تضعیف، جهت‏دهی فرهنگی و ایجاد انسجام یا عدم انسجام جامعه نقش اساسی دارد. در جامعه ما، روزانه افراد ۲ تا ۵ ساعت وقت خود را به تماشای تلویزیون اختصاص می‏دهند و کودکان در خردسالی با این وسیله خو گرفته و هویت می‏پذیرند.

دیگر عوامل، زمینه‏ها و ابزارهای فرهنگی و تبلیغی نیز تحت تأثیر تلویزیون قرار گرفته‏اند. تلویزیون در جامعه ما بایستی از خاستگاه دینی تعریف شود که یکی از اساسی‏ترین نقش‏های آن ترویج و تبلیغ دینی است. 

 اقتضا و ظرفیت و قابلیت تلویزیون در مقایسه با مسجد در فضای سنّتی، وجود اماکن مذهبی همچون مساجد و حسینیه‏ها در هر کوی و برزن روستاها و شهرها، وجود زمان‏هایی همچون ماه مبارک رمضان و ماه محرم به عنوان زمان‏های مقدس عبادی که مردم را به مساجد و حسینیه‏ها و هیئات مذهبی و پای منابر می‏کشانند از سرمایه‏های فرهنگی ـ اجتماعی هویت‏ساز به شمار می‏روند.

 در تبلیغ سنّتی همه چیز دارای قداست است؛ از این‏رو، دارای آداب و تشریفات خاصی است. نشستن پای منبر و حضور در مسجد عبادت است. با جماعت بودن عبادت است و ثواب یک گروه ده نفره در نماز جماعت دارای ثوابی است که جز خدا، کسی دیگر نمی‏تواند به اندازه و مقدار آن واقف شود. 

 در فضای سنّتی رابطه بین عالم و عامی وجود دارد و کارگزار اصلی روحانیت است. در مقابل، در فضای تلویزیونی، فضای هنرمند و مخاطب مطرح است. موقعیت منزلتی روحانیت در تبلیغ سنّتی بر موقعیت هم‏عرضی در کنار متخصصان تنزل می‏یابد.

در این فضا، سخن از تقلید از لحاظ روحی ـ روانی جایگاهی ندارد. فضای تبلیغ رسانه‏ای فضای ذهنی و مجازی است. در این فضا روابط چهره به چهره و عاطفی به صورت مجازی تجربه می‏شود.

از این‏رو، مخاطب گاهی پا به پای مراسم می‏گرید، سینه می‏زند و لذت همنشینی با هم‏کیشان خود را درک می‏کند و در نهایت، از دیدن یک مراسم در تلویزیون احساس سبکی و حتی ثواب می‏کند.

این اشباع و ارضا جایگزین حضور مستقیم واقعی در محافل مذهبی و نیز زمینه‏ساز فردگرایی و کاهش مراودات و مشارکت اجتماعی می‏شود. این وضعیت از نظر شخصیتی همواره آسیب‏زاست. فضای تبلیغ رسانه‏ای همواره با موسیقی آمیخته است.

موسیقی بر احساسات و غرایز انسان تأثیر می‏گذارد نه بر عقل و فهم او. انسان هرگز از عهده تجربه و تحلیل عقلایی تأثیرات موسیقی بر روان خویش برنمی‏آید. او ناگزیر است که این تأثیرات را در ساحت مفاهیمی صرفا احساسی، همچون «غم‏انگیز»، «شادی‏آور»، «نرم»، «داغ» و مانند آن، دسته‏بندی کند. این فضا دارای جاذبه است و مقاومتی در برابر آن وجود ندارد.

کسی که بدین فضا وارد شود، از فضای محلی به سمت فضای منطقه‏ای و جهانی، و از آنتن به ماهواره کشیده خواهد شد. احساسات با گستردگی همزاد است و عقل با تمرکز. 

 در شرایط تقیّد به مسجد زمینه مناسب‏تری برای تبلیغ دینی ایجاد می شود 

داده‏های آماری حاکی از این است که تلویزیون به لحاظ اقتضائات رسانه‏ای خود، دارای قابلیت‏ها و ظرفیت‏های خاص بوده و نمی‏توان انتظار داشت که همانند رسانه‏های تبلیغی سنّتی، دین را تبلیغ کند. از این‏رو باید آن را شناخت و از آن به اقتضای ظرفیت و قابلیتش در امور مختلف از جمله تبلیغ دین استفاده کرد.

تلویزیون در سطح هویت فردی نمی‏تواند ابزار مناسبی برای تبلیغ دینی باشد؛ چه در این سطح احساسات و غرایز غلبه داشته، و در تلویزیون زمینه بهره‏گیری از سرگرمی و امور ملایم با طبع زیستی او فراهم است و حال و هوای آن با حال و هوای مسجد که آدمی خود را در فضایی معنوی احساس می‏کند و احساس تکلیف در او تبلور می‏یابد، متفاوت است.

بر همین اساس است که پیشوایان دینی بر تربیت چهره به چهره و ممارست در آن، به ویژه برای والدین که بیشتر با فرد در تماس‏اند، تأکید کرده‏اند. پس باید تلاش کرد افراد با مراکز تبلیغ سنّتی از جمله مسجد، ارتباط برقرار کنند؛ چه این که در این فضا، زمینه شکوفایی استعدادهای فطری و ادراکی فراهم می‏شود.

 نهایت تأثیر تبلیغ تلویزیونی در سطح هویت فردی، تأثیر اقناعی است. این تأثیر، با تأثیر ارشادی و افزایش‏دهنده شناخت و انگیزش فاصله بسیار دارد. برای ترویج دین باید در مقام تربیت برآمد. تربیت، فضا و شرایط مناسب خود را می‏طلبد؛ از جمله:

ـ ایجاد رابطه عاطفی، صمیمی و رودررو؛

ـ توجه به شرایط روحی و روانی و میزان شناخت مخاطب؛

ـ توجه به شرایط یادگیری؛

ـ توجه به مراحل یادگیری؛

توجه ‏به‏ جنبه ‏های ‏تشویقی ‏وتبیینی ‏مطابق ‏شرایط ‏مصادیق؛

ـ ممارست مربّی در تربیت.

 دیندار در ضمن اینکه اهل عبادت است، اجتماعی نیز هست. اساس فکر و حرکت و سکون او به نیّت او (قلب) بازمی‏گردد. برای تکوّن چنین وضعیتی باید فضای تکوّن شخصیت و هویت از ابتدا با رعایت اصول روان‏شناختی و تعلیم و تربیتی مهیّا گردد.

بی‏تردید، تلویزیون با آمیختگی و تنوع و رسالت‏های مختلف، برای مخاطبان مختلف نمی‏تواند چنین فضایی را به وجود آورد. از این‏رو، مطابق سفارش‏های پیشوایان دینی، پیشنهاد می‏شود هر چه بیشتر فرهنگ جامعه به سمت مسجد گرایش یابد.

در اصول سیاست‏گذاری تلویزیون باید تشویق خانواده‏ها به حضور در مسجد و آشنا کردن کودکان با مسجد و مشتاق کردن آنها بدین امر نهفته باشد. آوردن مسجد به منزل از طریق تلویزیون به معنای بیگانه کردن نسل‏های آینده از مسجد است.

در مسجد است که هم فضای مناسب برای هویت‏پذیری دینی فراهم می‏شود و هم از توده‏ای شدن افراد در جامعه ماشینی و صنعتی امروز جلوگیری به عمل می‏آید و مسجد است که سازنده افراد آماده فداکاری برای دین و کشور است.

تلویزیون ممکن است به این امور بپردازد؛ اما با تغییر کانال، حال و هوای مخاطب عوض می‏شود، ولی حال و هوای مسجد همواره ثابت است.

دین‏داری با طرح یک سؤال در روز و به کارگیری اهرم تشویق سکه و امثال آن ایجاد نمی‏شود، گرچه ممکن است اینها در جای خود کار پسندیده‏ای باشد و عده‏ای را به تکاپوی یافتن پاسخ وادارد و در نتیجه به محتوای پرسش و پاسخ توجه کنند، اما ایجاد و تولید هیجان و دغدغه دینی و «حب دینی» مستلزم فضایی دیگر است.